NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
الْعَبَّاسُ
بْنُ
الْوَلِيدِ
بْنِ
مَزْيَدٍ
أَخْبَرَنِي
أَبِي
حَدَّثَنَا
الْأَوْزَاعِيُّ
حَدَّثَنِي
حَسَّانُ
بْنُ
عَطِيَّةَ
عَنْ عَمْرِو
بْنِ
شُعَيْبٍ
عَنْ أَبِيهِ
عَنْ جَدِّهِ
أَنَّ
الْعَاصَ
بْنَ وَائِلٍ
أَوْصَى أَنْ
يُعْتِقَ
عَنْهُ
مِائَةُ
رَقَبَةٍ فَأَعْتَقَ
ابْنُهُ
هِشَامٌ
خَمْسِينَ
رَقَبَةً
فَأَرَادَ
ابْنُهُ
عَمْرٌو أَنْ
يُعْتِقَ
عَنْهُ الْخَمْسِينَ
الْبَاقِيَةَ
فَقَالَ
حَتَّى أَسْأَلَ
رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فَأَتَى
النَّبِيَّ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فَقَالَ يَا
رَسُولَ
اللَّهِ
إِنَّ أَبِي
أَوْصَى
بِعَتْقِ
مِائَةِ رَقَبَةٍ
وَإِنَّ
هِشَامًا
أَعْتَقَ
عَنْهُ
خَمْسِينَ
وَبَقِيَتْ
عَلَيْهِ
خَمْسُونَ
رَقَبَةً
أَفَأُعْتِقُ
عَنْهُ
فَقَالَ رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
إِنَّهُ لَوْ
كَانَ
مُسْلِمًا فَأَعْتَقْتُمْ
عَنْهُ أَوْ
تَصَدَّقْتُمْ
عَنْهُ أَوْ
حَجَجْتُمْ
عَنْهُ
بَلَغَهُ
ذَلِكَ
Amr b. Şuayb'ın dedesi
Amr b. As'dan rivayet olunduğuna göre:
As b. Vail kendi
hesabına (ölümünden sonra) yüz köle âzât edilmesini (oğullarına) vasiyyet
etmişti. Bunun üzerine oğlu Hişam, elli köle azat etti. Kalan elli köleyi de
(diğer) oğlu Amr (b. As) azat etmek istedi ve "Ben (bunu bir) Rasûlullah
(S.A.V.)'e sorayım" dedi. Sonra (Hz. Peygamber'in huzuruna varıp):
"Ey Allah'ın Rasûlü
babam kendi hesabına yüz köle azat edilmesini vasiyyet et(miş)ti. (kardeşim)
Hişam onun hesabına elli köle azat etti. Şimdi babamın üzerinde borç olarak
elli köle kaldı. (Bu elli köleyi) onun hesabına azat edebilir miyim?"
dedi.
Rasûlullah (S.A.V.) de:
"Eğer o müslüman
olsaydı da onun hesabına köle azat etşeydiniz, yahut sadaka verseydiniz, ya da
hacc etseydiniz bu(nların sevabı) ona erişirdi" buyurdu.
İzah:
Harbi: Müslümanlarla
aralarında sulh akdi bulunmayan ülke ahalisinden herbırıdır.[Bilmen Ö. Nasuhi,
İstlahat-ı Fıkhıyye Kamusu, VII-338.]
Bu hadis-i şerifte,
ölümünden sonra kendi hesabına yüz köle azat edilmesini iki oğluna vasiyyet
ederek öldüğünden bahsedilen kimse, Hz. Peygambere düşmanlığıyla tanınan ve
Mekke müşriklerinin ileri gelenlerinden olan As b. Vâildir. Müşrik olarak
yaşamış, müşrik olarak ölmüştür.
Kendilerine yüz köle
azat etmeleri için vasiyyette bulunduğu oğulları ise Hişâm (r.a.) ile Amr
(r.a.)dır. İbn Hibban'ın rivayetine göre Hişam, İslama girmeden önce Ebû-As
künyesiyle künyelenmişti. Fakat Hz. Peygamber onun bu künyesini değiştirerek
O'na Ebû Muti künyesini verdi. Hz. Hişam İsla-mın ilk yıllarında müslüman
olmuş, Mekke müşriklerinin dayanılmaz işkencelerinden kurtulmak için bazı
müslümanlarla birlikte Habeşistana hicret etmişti.
Yermük savaşında Allah
yolunda savaşırken şehid oldu. İbn Sa'd'ın açıklamasına göre, annesi Ümmü
Hanmele b. Hişam b. el-Muğîre'dir.
As b. Vâil'in diğer
oğlu ise, Hz. Hişam'ın ağabeyi olan meşhur Mısır fatihi Amr b. As'dır.